StadsWeb

Stad meer dan droag brôôd

Content

StadsWeb

Zeshonderd huizen van het dorp Stad aan ’t Haringvliet moeten switchen van gas naar waterstof. Hoogeveen wil ’s lands eerste waterstofwijk bouwen. Is waterstof de energiebelofte van de toekomst?

Het gerinkel van kopjes koffie klinkt door het dorpshuis van Stad aan ’t Haringvliet. Een paar dozijn inwoners scharrelt rond bouwhekken met informatieborden over alternatieve energievoorziening. Hun geroezemoes vult het zaaltje op Goeree-Overflakkee. “Ik heb een huis uit 1870. Het heeft enkel glas, geen spouwmuur, geen fundering. Het is een monument, dus ik mag er niks aan veranderen”, beschrijft gepensioneerd dorpsdokter Herman Maas zijn woning.

Stad aan ’t Haringvliet: Als eerste over op cv-ketels met waterstof
In dit zaaltje moet de revolutie ­beginnen. Als eerste dorp van Nederland gaat Stad aan ‘t Haringvliet over op cv-ketels gevuld met waterstof. In 2025 moeten de zeshonderd woningen in het dorp van het gas af zijn. Het is het grootschaligste waterstofplan met ­bestaande bebouwing in Nederland.

Waterstof is de energiebelofte van de toekomst, al zijn er nog veel onzekerheden. De energiedrager maakt het ­mogelijk duurzame zonne- en windenergie langdurig op te slaan. Dat is ­nodig, omdat de zon de ene dag feller schijnt dan de andere. Het grote geluk van Nederland is het verfijnde buizenstelsel dat voor de gasbel bij Slochteren is aangelegd. Het waterstofgas kan, na controle, door dezelfde aardgasbuizen vervoerd worden. Waterstof zou een grote rol kunnen spelen in de Nederlandse doelstelling om in 2030 anderhalf miljoen huizen zonder gasaansluiting te hebben, een vijfde van het totaal aantal woningen.

Maar die omwenteling is nog grotendeels theorie. Waterstof vloeit vooralsnog slechts in de verwarmingsstelsels van enkele woningen. In Stad aan ‘t Haringvliet staat het eerste zelfvoorzienende waterstofhuis van de Benelux, met zonnepanelen op het dak. Verder dankt een flatgebouw in Rozenburg bij Rotterdam deze winter een tiende van zijn warmte aan bijgemengde waterstof.

Waterstof is alleen duurzaam als energieleveranciers het fabriceren met behulp van zonne- en windenergie. ­Onzeker is of het lukt tot 2030 genoeg windmolens en zonnepanelen in het landschap te plaatsen om de bewoners van anderhalf miljoen huizen de winter door te helpen.

Voor Stad aan ‘t Haringvliet, het eerste dorp tenslotte, zal dat nog wel lukken, stelt monteur Martin Pronk de bezoekers in het dorpshuis gerust. Pronk zit in de waterstofwerkgroep van het dorp. Zijn taak bestaat uit informeren.

De energierekening
Half achterover geleund op een tafel beantwoordt hij vragen van onder meer Ton Adriaansen. Die wil weten waarom juist zijn dorp is aangewezen voor een probeersel met waterstof. Vanwege het grote aantal oude, losstaande huizen, zegt Pronk. “We hebben geen grote industrie, dus warmte aftappen voor een warmtenet gaat niet. Een warmtepomp is een goed alternatief, maar dan is goed isoleren en ventileren een voorwaarde”, legt hij uit. En dat loopt bij vooroorlogse woningen flink in de kosten.

Ook speelt mee dat Goeree-Overflakkee overvloedig beschikt over windmolens. “Heeft het iets te maken met ons imago?”, informeert Adriaansen. Geen sprake van, zegt Pronk. “Als blijkt dat het dorp geen waterstof wil, gaat het niet door.”

Opvallend genoeg gaan de meeste vragen in het dorpshuis niet over veiligheid: een waterstofmolecuul is kleiner dan aardgas en lekt dus sneller weg. ­Relevanter vinden de Stadtenaren de hoogte van hun toekomstige energierekening. Concrete cijfers hebben Pronk en projectleider Jonathan Reitsma niet paraat. Netbeheerder Stedin zal de gasmeter vervangen, voor de rest wordt subsidie aangevraagd. Als waterstofpioniers zullen de Stadtenaren een betere deal krijgen dan de rest van Nederland, verzekert Pronk.

Kleine lettertjes
Piet Sap van de gelijknamige drumschool heeft daar een hard hoofd in. Door zijn ronde brillenglazen leest hij de informatiefolder kritisch door. Daarin staat onder meer dat de energieleverancier tot 2040 geen hogere prijzen zal rekenen dan voor aardgas. “Je suggereert dingen die moeilijk waar te maken zijn”, verwijt hij Reitsma. Hij vermoedt kleine lettertjes.

Of het geloofwaardig is dat de energierekening van een met waterstof verwarmd huis niet zal stijgen? Monteur Pronk, iets verderop tegen Adriaansen: “Om hetzelfde rendement te halen als met aardgas is drie keer zoveel waterstof nodig. Nu is waterstof nog duurder dan aardgas. Dat moet veranderen.” (Jochem van Staalduine)

Hoogeveen: ‘Veel mensen hebben er de mond van vol, wij zetten stappen’
Terwijl Stad aan ’t Haringvliet de bewoners raadpleegt, ­maken ontwikkelaars in Hoogeveen al aanstalten. Zij willen eerst nieuwbouwhuizen aansluiten op waterstof, daarna ­bestaande bouw. De initiatiefnemers willen graag samenwerken met de ­koplopers elders in het land. Maar stiekem azen ze ook wel op de primeur, met ’s lands eerste waterstofwijk.

Op de nog kale bouwlocatie, ‘Nijstad Oost’, staat naast een paar grote bomen een metalen toren overeind. Dat is een industriepijp van de Nam. In de bodem verwerkt het bedrijf hier aardgas. “Die bomen blijven staan, maar de gaspijp ook”, zegt Alfred Nijenhuis van ingenieursbureau Arcadis. “Dat wordt een symbool van de oude tijd.”

Als eerste stap gaan in Hoogeveen zestien nieuwbouwhuizen verwarmen op waterstof, vanaf zomer 2020. Dankzij uitbreiding, ook naar de aanpalende bestaande woonwijk Erflanden, krijgt Hoogeveen de jaren erna honderden waterstofhuizen. Arcadis sloot deze week een contract over het waterstofproject, samen met het innovatieve ­bedrijf Live Free en de gemeente.

In Stad aan ’t Haringvliet kwamen weinig vragen over veiligheid. Maar die zijn er soms wel, merkt Derk Buiskool Leeuwma, oprichter van Live Free. “Mensen vrezen grote risico’s, ten ­onrechte.”

Waterstof is een ontvlambaar gas, dus net als bij aardas is een explosie ­mogelijk. Maar dat risico is juist kleiner, denkt Buiskool Leeuwma. “Als aardgas lekt, vult het de ruimte, terwijl waterstof snel opstijgt.” In een kamer met waterstofgas dat tegen het plafond hangt, zou Buiskool Leeuwma zorgeloos een lucifer ontsteken, zegt hij. Te lang wil hij niet over gevaren praten. Hij ziet juist kansen.

Doorbraak
Volgens Kees Boer, projectleider van de gemeente, kan waterstof behalve voor de pioniersprojecten ook geschikt zijn voor historische of monumentale woningen. “Waterstof is gas. Aardgasleidingen kunnen blijven. Breekwerk is niet nodig. De gasketel is makkelijk te vervangen door een ietsje duurderde waterstofketel.” Bewoners moeten elektrisch gaan koken in een huis op waterstof, maar verder zou het weinig gedoe zijn. Volgens de initiatiefnemers zijn zo’n 1 miljoen huizen in Nederland uitermate geschikt voor waterstof.

Niets staat een doorbraak volgens Live Free nog in de weg. De eerste ­zestien huizen in Hoogeveen krijgen ­samen een klein eigen waterstofnetwerk. De waterstof wordt ter plekke ­geproduceerd uit de stroom van zonnepanelen. Als meer huizen zich aansluiten, willen de ontwikkelaars een lokale waterstoftank neerzetten. Waterstof uit een ­fabriek in Groningen kan dan in vrachtwagens naar Hoogeveen komen. Ook de aanvoer uit andere regio’s via oude aardgaspijpen moet mogelijk ­worden.

Buiskool Leeuwma pleit ervoor dat gemeenten drie keer nadenken voor ze oude gaspijpen saneren. Ze kunnen van pas komen om waterstof te transporteren. Alle huishoudens op groene stroom laten draaien met een warmtepomp, daar gelooft hij niet in. “Groene elektriciteit, van windmolens en zonneparken, staat nu al in de file op het stroomnet. Een huis heeft vijftien volle ­Tesla-batterijen ­nodig om koude winterdagen door te komen. Dat gaat niet.”

Op het gemeentehuis wijst projectleider Boer op vrolijke flyers. “Waterstofwijk Hoogeveen, de motor voor ­toekomstbestendig wonen”, staat erop. Het project kan Hoogeveen als groene pionier op de kaart zetten. Het consortium kan rekenen op subsidie van het Rijk en de Europese Unie. De overheid gelooft ook in kansen voor waterstof, maar het kan pas wat worden als ontwikkelaars er echt mee aan de slag gaan. “Veel mensen hebben er de mond van vol, wij zetten concrete stappen.”

De bewoners van de waterstofwijk (met huizen van drie à vier ton) krijgen misschien niet eens een energierekening. Alle kosten voor het waterstofproject willen de initiatiefnemers in de ­hypotheeksom verdisconteren. Dat moet zorgen over kosten, zoals in Stad aan ’t Haringvliet, wegnemen.